Bursa Tarihi Yerler – Zeytinbağı (Trilye)

   Mudanya’nın 12 km. batısında, Marmara Denizi’nin güneyinde yer lan Zeytinbağı (Trilye) tarihi dokusunu günümüze kadar taşıyan ir kıyı kasabasıdır. M.Ö. 5. üzyıldan beri yerleşimin olduğu bölge arihi kaynaklarda “trigleia”, “bryllion” ve “trilya” gibi adlarla kayıtlıdır.
Güney Marmara’nın değerli ürünlerine antik dünyadan talep artınca ios (Gemlik), Kurşunlu, Apemeia (Mudanya), Siği (Kumyaka), Trilye Zeytinbağı) gibi iskeleler kurulmuş, bölge canlılık kazanmıştır.
Günümüzde, bölgede üretilen kaliteli zeytinlerden esinlenerek Zeytinbağı dı da bu güzel belde için kullanılmaktadır. Trilye adının kökeni am olarak bilinmemekle beraber bu konuda çeşitli varsayımlar ileri ürülmüştür. Bu görüşlerden biri, Trilye adının eski Yunanca’da “barbunya alığı” anlamı taşıyan “trigla” sözcüğünden türediği varsayımıdır. Bu ava göre kasabanın ortasından geçerek denize dökülen derenin ğzında çok bol barbunya bulunması sebebiyle, “barbunya bulunan yer” nlamındaki “Trigleia” adı verilmiş, sözcük zamanla bozularak “Trilya”ya önüşmüştür.
Diğer bir görüş ise Trilye’nin, üç papaz tarafından kurulduğunu ileri sürer. .S. 376’da toplanan İznik konsülünde, yorum farklılıkları nedeniyle foroz edilmiş olan Aya Yanni, Aya Yorgi ve Aya Sorti adlı üç din damı kentten kaçarak bu kıyıya yerleşirler. Bu üç din adamının anısına ölgeye “üç papaz” anlamına gelen Trilye adı verildiği sanılmaktadır. rilye uzun yıllar Rum -Ortodoks Hristiyanları için önemli bir dini inanç erkezi olmuştur.
Bizans ve Osmanlı mimarisinin izlerini taşıdığı için,1980’den bu yana irinci derece SİT alanı olan Trilye, sahip olduğu tarihi binalar ve evler edeniyle adeta bir açık hava müzesi örünümündedir. ursa ve yöresinde Osman Gazi’nin Türkmenleri 1303 yılından aşlayarak yurt tutmuşlardır. Trilye’nin hemen arka planında Kaymak Oba, irza Oba ve Çepni köyleri u sırada kurulmuş olmalıdır. Mudanya’nın 321’de fethinin ardından, Trilye ve diğer iskeleler de kullanılmaya aşlanmıştır. Bursa’nın özellikle batısında yer alan ve günümüzdeki üçük Sanayi Bölgesi’nden Uluabat Gölü’ne kadar uzanan topraklar ok verimliydi. Buralarda bağcılık ve kozacılık yapılmakta, tahıl ürünleri etiştirilmekteydi. Ayrıca Tahtalı, Demirci, Doğancı bölgeleri gemi apımında kullanılan nitelikli ağaç ürünlerine sahipti. Daha 1330’larda rilye İskelesi’nde bir Ceneviz yük gemisinin varlığı belirlenmiştir. izans İmparatoru’nun Fener Patriği’ne dayanarak dünyevi gücünü rtırmaya çalıştığı dönemde Trilye ve çevresinde kiliseler ve manastırlar nşa edilmiş, Ortodoksluk ön plana çıkartılmıştır. Bunlardan Aya Todori ilisesi fetihten sonra cami olarak kullanılmış ve Fatih Camii adını almıştır. unanlıların 1920–1922 arasında Bursa ve çevresini işgal altında ulundurduğu dönemde, bölgedeki Rum çeteleri anarşi yaratmış, u arada Trilye, Kral Konstantin tarafından ziyaret edilmiştir (Eylül 921). Trilye, 13 Eylül 1922 günü Türk ordusunun gelmesi ile işgalden urtarılmıştır. Kurtuluş Savaşı sonrasında Yunan askerleri ile birlikte ölgeyi terk eden Osmanlı Rumlarının yerine, Lozan’da arılan “Mübadele Anlaşması” çerçevesinde Selanik ve irit’ten gelen Müslüman-Türk göçmenler yerleştirilmiştir. yrıca Usturumca, Dedeağaç, Serez, Tikveş ve Karacaova’lı öçmenler de bölgeye gelmiştir. Zeytinbağı halkının geçim aynağı, balıkçılık, zeytincilik ve turizmdir.

Fatih Camii

Trilye’de M.S. 720-730 yılları arasında inşa edilen bir Bizans ilisesi olan Aya Todori (İsa Kilisesi – Hagios Stephanos) ursa çevresinde özgün yapısını korumuş en eski Bizans yapısıdır.
Tirilye’nin Türkler tarafından fethinin ardından, Fatih Camii dı ile düzenlenerek ibadete açılır. Girişinde Bizans sütun aşlıkları olan yapının 19 metre yüksekliğinde kubbesi bulunmaktadır. Camiye başlıkları madenden yapılmış otiflerle süslü dört sütunun taşıdığı ahşap beşikten çatı ile apalı bir revaktan girilir. Cami’de, mevcut mihrabın üzeri arım kubbe ile örtülüdür. 1918 yılında, Yunan işgali ırasında yeniden kiliseye dönüştürülmüş olsa a 1922’ de işgalden sonra ekrar cami olarak açılır.

Taş Mektep

Eski Kıbrıs Cumhurbaşkanı Başpiskopos Makarios’un ğitim gördüğü okul olarak bilinen Taş Mektep dönemin atı mimarisini çizgilerini yansıtan neo klasik tarzda inşa edilmiştir. 1904 yılında yapımına başlanan ve 3 yıl gibi zun bir zamanda inşa edilerek 965 metrekarelik bir alan aplayan dört katlı görkemli bina İskele Caddesi’nin atısındaki tepede yer alır. Cumhuriyetin ilanının ardından 924 yılında Kazım Karabekir Paşa tarafından şehitlerin eride bıraktığı öksüz ve yetim çocukların okudukları ar-ül Eytam Okulu olarak açılır. Daha sonra yatılı bölge kulu, ilkokul ve ortaokul olarak eğitime hizmet verir. 1989 ılında boşaltılan tarihi bina önce Uludağ Üniversitesi’ne evredilmiş, daha sonra restore edilmek üzere Zeytinbağı elediyesi’ne bırakılmıştır. aruk Çelik Kültür Merkezi rilye’de, 1878 yılında kilise olarak yapılan bina ünümüzde restore edilip Faruk Çelik Kültür Merkezi olarak kullanılmaktadır.
Diğer tüm kiliselerde olduğu gibi, üç dikey sıradan oluşur. ikey sıralar, birbirlerinden sütunlar ile ayrılır. Kilisenin apsisi ıkılmış ve buradan binaya giriş verilmiştir. Girişin üstü, anlara göre daha yüksektir.
Taş Mektep’te açılan Dar-ül Eytam mektebinin marangozluk, emircilik bölümlerinin atölye binası olarak kullanılırken urada okuyan 400 öğrenci, yemeklerini üç posta halinde, ırayla yedikleri için atölyeler ‘’Dündar Evi’’ olarak bilinen ski kiliseye nakledilir. Kilise binası 1927 yılının Eylül ayında, kul kapatılıncaya kadar 400 öğrencinin rahatlıkla yemek ediği yemekhane olarak kullanılır. Bu yüzden ‘’Yemekhane’’ larak bilinen bu kilise restore edilerek Faruk Çelik Kültür erkezi adıyla belde turizmine kazandırılmıştır. Fener Rum atriği Bartholomeos Arhondoni’nin 1Temmuz 2009’da rilye’yi ziyaret eden Yunan Kültür Heyeti’nin ricası üzerine üzenlediği ayin burada yapılmıştır.

Kemerli Kilise

Panagia Pontobasilissa ya da belde de tanınan adıyla emerli Kilise, duvarlarına resim yapılan ilk kilise olarak ilinmektedir. Kilisenin Panagia Pantobasillissa’ya (Hz.Meryem’) adandığı bazı el yazması eserlerde elirtilmektedir. Kilise, doğu-batı doğrultusunda uzanan unan haçı şemasına sahiptir. Yapı kullanılmasa da alen ayaktadır. İlk yapının duvar tekniği göz önünde ulundurularak, 13’ncü yüzyıl sonlarında yapıldığı kabul dilmektedir. Hıristiyan âlemi için büyük önem taşıyan u kilisenin duvarlarında kat kat resimler bulunmaktadır. lk tabaka freskleri 14. yüzyıl başlarına, ikinci tabaka reskleri ise, 18. yüzyıla (1723) tarihlenmektedir. ütunlarının İskenderiye’den getirildiği rivayet edilir. Yapı ış cephesindeki destek payandaları nedeniyle halk rasında Kemerli Kilise olarak adlandırılmaktadır. Kilisenin uvarlarıyla, kubbesi sağlam durumdadır.

Dündar Evi

Dündar Evi olarak bilinen Hagios Ioannes Rum Kilisesi Yuannes Kilisesi) Rumların bölgeyi terk etmesi ardından zel mülkiyete geçmiştir. 19. yüzyıl yapısı kilisenin üç katlı atı cephesi günümüzde konut olarak kullanılmaktadır. na giriş, kemerli taş bir kapıdandır. Duvarlarında taştan yma işlemelerle Bizans mimarisine özgü motiflere rastlamak ümkündür.
Zeytinbağı’nda Rumlardan kalma yedi kilise,üç manastır ve ç de ayazma (kutsal kaynak) ar iken bugün bu kiliselerden adece üç tanesi ayaktadır. Üç manastırdan da Aya Yani anastırı kısmen günümüze gelmiştir. Yıkılan kiliselerden biri estore edilerek bugün Zeytinbağı Belediye Binası olarak ullanılmaktadır.
Sözü edilen ve geçmişi Bizans’a uzandığı bilinen üç anastırın kalıntısı Trilye’nin dışında bulunmaktadır. Bunlardan lki kasabanın çıkışında Eşkel köyü yolu üzerindeki Hagios ergios Manastırıdır. İlk olarak 8. yüzyılda kurulduğu bilinen e çiftlik olarak kullanılan manastırın yalnızca duvarlarıyla, her irinin ağırlığı 200 kilo gelen görkemli giriş kapıları günümüze laşmış durumdadır.
İkinci manastır kalıntısı ise kasabanın yaklaşık 5 km. uzağında lan ve halk arasında Ayani Çiftliği olarak bilinen Hagios oannes Theologos (Pelekete)Aya Yani Manastırıdır. 709 yılında urulduğu ve 1922 yılına kadar faaliyet gösterdiği bilinen manastırın günümüze yıkılmış kilisesi ve duvar kalıntıları ulaşmıştır. çüncü manastır kalıntısı ise halk arasında Aya Sotiri olarak dlandırılan mevkideki Batheos Rhyakos Soteros Manastırıdır. üyük ölçüde yıkılmış durumda olan manastırın bazı binaları ülk sahibi tarafından barınak olarak kullanılmaktadır.
Yavuz Sultan Selim zamanında bölgeye yerleştirilen Türklerin aptığı tarihi bir hamam ve 1907 yılında kullanılan bir kul Trilyenin önemli tarihi eserleri olarak günümüze kadar gelebilmiş yapılar olarak gösterilebilir. apanca Limanı
Trilye’de Roma döneminden kalan Kapanca bölgesindeki ntik liman; tarihin her döneminde kıyı ulaşımının en önemli dak noktası olmuştur. enevizlilerin Appolonia Gölü kuzeyinden elde edilen tuz adeni ihracında, Trilye ve Apemeia (Mudanya) limanlarını ullandıkları belirlenmiştir. Trilye; bereketli topraklarından lde edilen ürünleri Bizans imparatorluğunun merkezine tarılmasını sağlayan önemli bir limandı.

Tarihi Çamlı Kahve

Taş Mektep’in yanından yukarı çıkıldığında, Trilye’nin alkonu olarak tabir edilen tarihi Çamlı Kahve’ye ulaşılır. sırlık çınar ve çam ağaçlarının altında denize, zeytin ahçelerine ve çevredeki manzaraya kuşbakışı hakim olan epedeki bu alan çay bahçesi olarak hizmet vermektedir.

   English

Trilye (Zeytinbağı)

Trilye, situated 12 km west of Mudanya (a district of Bursa rovince) is a coastal town, which has carried its historical abric to these days. The area, which was nhabited since 5th Century BC, was known y the names such as “trigleia”, “bryllion” nd “trilya” in the history. When demand for he products of Southern Marmara from the ntic world increased, ports have been onstructed in Kios (Gemlik), Kurşunlu, pemeia (Mudanya), Siği (Kumyaka), and rilye (Zeytinbağı) and the region boomed. oday this lovely town is called Zeytinbağı “olive grove”) referring to high quality lives produced in the region. The exact reason for the name of Trilye is not known owever there are various assumptions.
One of these assumptions suggests that he name of Trilye comes from “triglia”, which means red mullet in ancient reek. According to this, there were abundant red ullet at the stream mouth, where the river was flowing through the town and met he sea, so the town was called “trigleia”, which means “the place with red mullet fish”. As the time went by, the name of trigleia” turned into “trilya”.
Another view suggests that three priests found Trilye. ccording to this view the priests Aya Yorgi, Aya Sorti and ya Yanni were excommunicated for differences in their nterpretations during the Council of Nicaea (İznik Consul) n 376 BC and as a result these priests settled here. The egion was called Trilye, which means “three priests” for ommemoration of the priests. Trilye has been an important eligious center for Greek – Orthodox Christians for long years. rilye is a first level protected area since 1980 because of he Byzantine and Ottoman architectural monuments and is onsidered as an open-air museum thanks to the historical uildings and houses. Osman Gazi’s Turkmens in Bursa and urroundings have started settling in this location from the eginning of the year 1303. Kaymak Oba, Mirza Oba and epni villages located at the back of Trilye are considered to e establishing during this era. After Mudanya was conquered n 1321 Trilye’s ports and other ports in the region started eing used. The land at the western parts of Bursa namely he area between current Minor Industry Area (Küçük Sanayi
Bölgesi) and Uluabat Lake were very fertile. Grapes, cocoons nd cereal crops were grown in this region. In addition the ahtalı, Demirci and Doğancı regions had high quality wood sed in the production of ships. There are signs proving a enoese cargo boat has visited Trilye port in 1330s. uring the era in which the Byzantine Emperor tried to increase his power using the Fener Patriarchate churches and onasteries were constructed in Trilye and it’s surroundings nd Orthodox churches were strengthened. One of these hurches was Aya Todori, which was turned into a mosque and iven the name Fatih Mosque after Trilye was conquered. hen Greeks invaded Bursa and its surroundings between he years of 1920-1922, Greek gangs incited anarchy in he region and King Konstantin visited Trilye at this time. The Turkish Army liberated Trilye on 13 September 1922. After the independence war Ottoman Greeks have left the town together with Greek soldiers and as a result of the population exchange agreement signed in Lausanne, Muslim – Turkish migrants from Thessaloniki and Crete have settled in Trilye. In addition migrants from Usturumca, Dedeağaç, Serez, Tikveş and Karacaova have also settled in the town. The main economic activities are wine production, fishery, olive production and tourism.

Fatih Mosque

Aya Todori, which is a Byzantine Church, constructed between 720-730 AD, is also known as the Church of Christ and Hagios Stephanos, which is its original name. The church is the oldest Byzantine building in Bursa, which has been protected. After Turks have conquered Tirilye it was named Fatih Mosque and was used as a mosque. It has Byzantine column headings at the entrance and the dome is 19 meters high. The mosque is entered thorough a portico covered with a wooden roof which is standing on four columns that have ornamented metal headings. The building, which was originally constructed as a church, has a mihrab that is covered with a half dome. The mosque was retransferred into a church during the Grek occupation in 1918 and was turned into a mosque again in 1922 after being liberated.

Stone School (Taş Mektep)

Stone School, which is known as the school where the archbishop Makarious, the former president of Cyprus, has attended has been designed with a neo classical style reflecting western architecture. The construction of the magnificent building started in 1904 and was completed in three years. It is situated on an area of 965 square meters, is four-storey high and is located on the hill at the west of İskeleStreet. In 1924 after the establishment of the republic it is opened as a school called Dar-ül Eytam for orphans, who were the children of soldiers that died in the war. The building served as a boarding school, a primary school and a secondary school later on. The historical building that was evacuated in 1989 was transferred to Uludağ University first and then was transferred to Zeytinbağı Municipality for restorations.

Faruk Çelik Culture Center

The building, which was constructed in Trilye in 1878 is restored and currently is being used as Faruk Çelik Culture Center. It is composed of three vertical lines similar to all other churches. Vertical lines are separated with columns. The abscissa of the church was demolished for creating a new entrance. The upper part of the entrance is higher than the sides. The Dar-ül Eytam School, which opens to the Stone School, is used for the workshops for carpentry and iron works and 400 students attending this school are transferred to “Dündar House” in three parties for lunches. Church building was used as a mess hall until the school was closed in September 1927. The capacity was 400 students. Due to its function it was called “mess hall” until its restoration, which turned the building into
Faruk Çelik Cultural Center. Upon the request of the Grek Culture Delegation a ceremony was held in this building during the visit of the Fener Greek Patriarch Bartholomeos Arhondoni to Trilye on July 1st 2009.

Arched Church

Panagia Pontobasilissa or Arched Church as it is called in the region is known to be the first church where the walls were painted with pictures. It is indicated in some handwritten scripts that the church was dedicated to Panagia Pantobasillissa (Mother Mary). The church is based on a Greek cross plan to in the east and west directions. Although the building is not used currently it has stil survived. According to the construction style of its walls, it is believed that the building was constructed at the end of the 13th century. The church has pictures on its walls at different layers and is considered to be very important for Christians.
The first layer of frescos were made at the start of the 14th Century, the second layer of frescos were made in 18th Century (1723). It is believed that the columns were brought from Alexandria. There are support pillars at the façades and the public calls the building as the Arched Church. The walls and the dome of the church are in good condition.

Dündar House

The Hagios Ioannes Greek Church (Yuannes Church), which is known as the Dündar House in the region, has been transferred to private property after Greeks abandoned the region. Threefloored western part of the church, which was constructed in 19th Century, is currently being used as a residence. The main entrance is through a stone door. There are Byzantine decorations and stone ornaments on its walls. There were seven churches, three monasteries and three holy springs in Zeytinbağı however only three of the churches have survived to these days. Only Aya Yani Monastery has partially survived among the three monasteries. One of the collapsed churches has been restored and is currently being used as the Zeytinbağı Town Hall. The ruins of the three monasteries, which were built during the Byzantine era, are out of Trilye. One of these is the Hagios Sergios Monastery located on the road to Eşkel Village. The monastery was built during the 8th Century and used as a farm. Today only magnificent entrance doors, which are 200 kilograms each, and the walls of the monastery are remaining. The ruin of the second monastery is 5 km far from the town and is called Hagios Ioannes Theologos (Pelekete) Aya Yani Monastery, which is known as the Ayani Ranch by the public. The monastery was built in 709 and used until 1922; only the ruins of the church and walls are remaining today. The third ruins of the monastery belong to Batheos Rhyakos Soteros Monastery known as the Aya Sotiri by the public. Most of the buildings of the monastery are ruined however their owners use some buildings as shelters. Turks, who settled in the area during Yavuz Sultan Selim Time, built a Turkish bath and a School in 1907 and those structures are regarded as important historical locations, which have survived by these days.

Kapanca Port

The antic port, which is in Kapanca Districts of Trilye, dates back to the Roman era; it was the most important port for transportation during its time. It has been understood that the Genoese have used Trilye and Apemeia (Mudanya) ports for transporting the salt extracted from the northern part of the Appolonia Lake. Trilye was an important port for exporting the goods produced in the fertile lands to the center of the Byzantine Empire. Historical Pine Teahouse (Tarihi Çamlı Kahve) The Historical Pine Coffee lies on a high hill past the Stone School and is referred as the balcony of Trilye. This area is currently used as a teahouse and overlooks the sea, olive orchards and the beautiful scenery from the top under pine and plane trees.

The post Zeytinbağı (Trilye) appeared first on .